Sürdürülebilirlik, günümüzde endüstrinin pek çok alanında halihazırda kendine yer edinmiş olan popüler bir kavramdır. Bu sebeple, küresel enerji tüketiminde büyük payı olan inşaat sektöründe, sürdürülebilir mimarlık konusunun artık daha fazla konuşuluyor ve uygulanıyor olması hiç de şaşırtıcı değildir. Sürdürülebilir mimari, en genel tanımıyla, insanlığın çevreye olan etkisini en aza indirmek amacıyla tasarlanan binaları ifade eden karmaşık ve çok katmanlı bir yaklaşımdır. Bu noktada mimarlar, sadece hem biçim hem de işlev bakımından ileri ve özgün tasarımlar oluşturmaya değil, çevresel etkileri göz önünde bulunduran entegre çözümler geliştirmeye de odaklanmış durumdadır. Mimarlar, kullanılacak malzemelerin seçiminden ısıtma & soğutma, atık ve havalandırma sistemlerinin tasarımına, çevre düzenlemesinin doğallığından yapının bakım sürecine kadar her konuyu bu yaklaşım içerisinde dikkate almak zorundadır. Yapı sektörünün önde gelen aktörlerinden biri olan Greenweight, asansör karşı ağırlığı üretiminde sürdürülebilir bir yaklaşımı benimsiyor, çevresel etkiyi en aza indiriyor ve doğal kaynak kullanımını destekliyor.
Sürdürülebilir Mimari Nedir?
Enerji verimliliği, sağlık üzerinde olumlu etkiler, konfor ve yaşanabilirlik gibi unsurları odağına alan sürdürülebilir mimarlık, binaların tasarım ve inşa süreçlerinde çevresel etkileri en aza indirmeyi amaçlar. Yani sürdürülebilir mimarlık, insanların ve yapı sektörünün günümüzde sebep olduğu ve gelecekte de sebep olabileceği olumsuz çevresel etkileri azaltmayı hedefleyen bir mimari yaklaşımı ifade eder.
Sürdürülebilir mimarlık, binanın yapımında kullanılan malzemelerden inşa yöntemlerine, kaynak kullanımından genel tasarımına kadar her süreçte kendini göstermelidir. Aynı zamanda, sürdürülebilir bir tasarım binanın ömrü boyunca işletiminin ve atık yönetiminin de kolay ve sürdürülebilir olmasını sağlamalıdır.
Bu bilgiler ışığında, sürdürülebilir mimarinin özelliklerini toparlamamız gerekirse:
- İnsanın çevreye olan etkisini azaltmaya odaklanır.
- Yenilenebilir enerji kaynakları kullanımıyla atıkları ve enerji tüketimini en aza indirir.
- Sıfır etki için, binaların tüketeceği enerjiyi üretmesine çalışır.
- Yağmur suyu toplama gibi tasarrufu sitemlerini entegre eder.
- Tasarımda ve yapım sürecinde yenilenebilir malzemeler kullanır.
- Geri dönüştürülmüş malzemelerin kullanımına öncelik verir.
- Bitkileri ve doğayı peyzaja uygun şekilde uyarlayarak insanlar için sağlıklı yaşam alanları yaratmayı amaçlar.
Sürdürülebilir Mimari Neden Önemlidir?
2017 yılında yayımlanan BM Çevre Programı, Küresel Durum Raporu’na göre; Binalar ve inşaat sektörü, küresel enerji kullanımının %35’ten fazlasını ve enerji ile ilişkili CO2 emisyonlarının neredeyse %40’ını oluşturmaktadır. 2010 yılındaki raporla kıyaslandığında bu rakamlarda bir miktar düşme olduğu gözlenebilir, ancak yine de sürdürülebilirlik noktasında istediğimiz yerde olduğumuzu söylemek oldukça güç.
Dünya her geçen gün daha da büyümüyor, ancak dünya genelinde şehirler sürekli olarak büyüyor. İnsanlar kendileri için yeni yaşam alanları üretmek amacıyla aralıksız şekilde büyük miktarlarda doğal kaynak tüketiyor, dolayısıyla bu büyümenin çevreye etkileri de büyük oluyor.
Sürdürülebilir mimarinin nihai amacı, enerji verimliliği yüksek, çevre dostu ve doğaya etkisi minimum olan binalar yapmaktır.
Sürdürülebilir Mimarinin Kapsamı
Sürdürülebilir mimarinin kapsamı doğrudan iklim değişikliği ve daha çevre dostu ve sürdürülebilir bir yaşama duyduğumuz ihtiyaçla ilişkilidir. Günümüzde pek çok mimarlık şirketi, tasarımlarında sürdürülebilir uygulamalara ve kurallara uygun hareket edebilmek için bünyesinde bu konuda özelleşmiş çalışanlara yer verir.
Sonuç olarak küresel ısınma ve iklim değişikliği krizine karşı tüm sektörlerde yaklaşımlarımızı değiştirmeye ve geliştirmeye çalıştığımız günümüzde, inşaat sektöründe de sürdürülebilir yöntemler artık tasarım ve yapım sürecinin her aşamasına entegre edilmelidir.
Faydalar ve Zorluklar
Faydaları
Sürdürülebilir mimari, özellikle son yıllarda insanların çok daha fazla ilgisini çekiyor olsa da birçok insan bunun potansiyelinin henüz tam olarak farkında değil. Sürdürülebilir mimari, sadece çevresel etkileri düşük bir bina yapmakla ilgili değildir; bina yapımının tüm aşamalarını ve dolayısıyla insanların yaşam şeklini iyileştirmeyi hedefleyen bir yaklaşımdır.
Üstelik sürdürülebilir mimarinin avantajları sadece enerji ile sınırlı değildir. Mesela, kuraklık riski taşıyan bir bölgede sürdürülebilir mimari yaklaşımıyla inşa edilen bir bina, geleneksel yöntemlerle inşa edilmiş olan diğer binalara kıyasla daha fazla su tasarrufu sağlayabilir.
Sürdürülebilir yaklaşımlar aynı zamanda yüksek enerji kaynaklarına olan bağımlılığımızı da azaltır. Herhangi bir enerji tüketimi gerektirmeyen gün ışığı kullanımı ve doğal havalandırma, karmaşık bakım ihtiyaçlarını ve buna bağlı maliyetleri düşürür.
Sürdürülebilir mimarinin temel faydalarını sıralamamız gerekirse:
- Maliyet tasarrufu
- İyileştirilmiş insan sağlığı
- Verimli ve sürdürülebilir malzeme kullanımı
- Çevrenin korunması
- Gürültünün azaltılması
- Daha iyi bir yaşam kalitesi
- Su tasarrufu
- Düşük işletme ve bakım maliyeti
Zorlukları
Her ne kadar sürdürülebilir tasarımın, daha yaşanabilir bir dünya için son derece önemli olduğu daha çok sayıda insan tarafından kabul ediliyor olsa da hala dünyanın birçok ülkesinde uygulanmasında büyük eksiklikler mevcut. Dünya genelinde bir binayı sürdürülebilir yapan ölçütler tam olarak belirlenmiş değil.
Sektörün için de olan pek çok kişi de dahil, birçok insan sürdürülebilir tasarımın sadece çevreye değil, topluma da fayda sağlayabileceğinin farkında olmayabilirler. Aynı zamanda, sürdürülebilir tasarım konusunda da bilgi sahibi olmayabilirler.
Ayrıca, tamamen yeni bir yaklaşımla sürdürülebilir bina inşa etmenin ilk maliyetleri yüksek olabilir. Binanın ekolojik özelliklerini öne çıkararak satış yapmak isteyen müteahhitler için bu maliyetler kabul edilebilir olmayabilir.
Son olarak, çevre dostu tasarımlar sektörde ana akım haline gelmelidir. Sürdürülebilir projeler büyük çapta inşa edilmeye başlandığında, en büyük zorluklardan biri olan bu tür projelerin hayali bir dünyanın parçası gibi görünmesinin de önüne geçilmiş olacak.
Küresel Çevre Standartları
LEED
LEED (Leadership in Energy And Environmental Design), USGBC (ABD Yeşil Bina Konseyi) tarafından 1990’ların sonlarında oluşturulmuş olan bir standarttır. Günümüzde birçok ülkede yaygın şekilde kullanılan bir yeşil bina standardı haline gelmiştir. LEED bir test sistemi olarak hizmet vermesinin yanı sıra etkili ve sağlıklı yeşil binaların yapımı için genel bir çerçeve de sağlar.
LEED sertifikası almak için bir proje, enerji ve su tasarrufu, karbon ayak izi, atık yönetimi, hava kalitesi ve genel sağlık gibi belli alanlarda puan toplamalıdır. Aldığı puanlara bağlı olarak daha sonra binaya sertifika verilir.
BREEAM
BREEAM ((The Building Research Establishment’s Environmental Assessment Method), Birleşik Krallık ‘ta yaygın olarak kullanılan ve ABD’nin LEED standardına karşılık gelen bir sürdürülebilirlik değerlendirme sistemidir. BREEAM sisteminin esas amacı, yapı ve çevresindeki sürdürülebilirliği doğrulamak ve onaylamaktır. BREEAM, bir projenin tasarımını, yapımını ve işletmesini değerlendirmek için arazi kullanımı, enerji, su, kirlilik, nakliye, kullanılan malzeme gibi faktörleri dikkate alır.
Bir yapının karbon ayak izine, biyolojik çeşitliliği ne ölçüde koruduğuna ve iklim değişikliğine gösterdiği hassasiyete odaklanan BREEAM değerlendirmesi sonucunda, yapılara yüzde olarak dereceler verilir.
Sürdürülebilir Yapı Malzemeleri Kullanmak
Sürdürülebilir yapı malzemeleri, çevresel etkileri en aza indirme, doğal kaynakları koruma ve atık üretimini düşürme özelliklerine sahiptir. Aynı zamanda, enerji verimliliği sağlar, geri dönüşüm potansiyeline sahiptir ve çevre dostu üretim süreçleri kullanılarak üretilirler. İşte sürdürülebilir mimaride kullanılan yapı malzemelerinden bazıları:
- Doğal Taş: Granit, mermer, traverten gibi doğal taşların çıkarılması, çevreye en az zararı verir ve dayanıklı olmaları sebebiyle uzun ömürlü olurlar.
- Yüksek Performanslı Yalıtım Malzemeleri: Sürdürülebilir bir yapıda enerji verimliliği önemlidir. Bu nedenle, kenevir, keten lifi veya geri dönüştürülmüş malzemelerden üretilen yalıtım panelleri gibi yüksek performanslı yalıtım malzemeleri kullanılmalıdır.
- Su Tasarrufu Sağlayan Malzemeler: Sürdürülebilir yapılarda, su tasarrufu sağlayan armatürler, yağmur suyu toplama sistemleri ve suyu daha verimli kullanan sulama sistemleri kullanılabilir.
- Geri Dönüştürülebilir Çatı Kaplamaları: Çatı kaplamalarında, geri dönüştürülmüş metal çatı kaplamaları veya geri dönüştürülmüş plastikten imal edilen çatı kaplamaları tercih edilebilir.
- Geri Dönüştürülmüş Beton: Kullanılmış beton malzemelerinin geri dönüşümünden elde edilen geri dönüştürülmüş beton çevresel etkileri azaltır.
- Doğal Ahşap Ürünleri: Sürdürülebilir orman yönetimi prensiplerine uygun olarak üretilen doğal ahşap ürünleri, yenilenebilir bir kaynak olan ormanları korur.
Teknolojiyle Sürdürülebilir Tasarıma Ulaşmak
Sürdürülebilirlik ve BIM (Bina Bilgi Modellemesi)
Bina Bilgi Modellemesinin (BIM) en başta gelen avantajı, verimliliği ve çok disiplinli iş birliği potansiyelini barındırmasıdır. Bunun yanında, bir projeyi sürdürülebilir olacak şekilde planlamak ve inşa etmek noktasında yardımcı olabilir.
BIM yazılımı, mimarlara enerji tüketimi, karbon ayak izi ve ısı kazancı ve kaybı hesaplamalarını yapmada yardımcı olarak sürdürülebilir tasarımın iyileştirilmesine imkân sağlar.
BIM sayesinde, tüm işlemler zaman ve maliyet açısından etkili bir şekilde gerçekleştirilebilir ve ekstra zaman, kaynak veya maliyet ihtiyacı ortaya çıkmaz.
İhtiyaç duyulan tüm bilgilerin tek bir 3D model üzerinde görülebilmesi, belli parçaları önceden üretmeyi kolaylaştırır. Bu sayede, yapım sahasının dışında ve kesin boyutlarda gerçekleştirilen ön üretim, saha atıklarını azaltır ve montajın daha az işgücü ile daha hızlı tamamlanmasını sağlar.
Sürdürülebilirlik için Hesaplamalı Tasarım
Hesaplamalı tasarım, mimarlara doğal unsurlardan ilham alan biyomimetik tasarımlar yapma imkânı verir. Bunun yanında, hesaplamalı tasarım araçları mimarlara ve mühendislere algoritma kullanarak tasarımın analizini yapma ve rahatça birden fazla tekrarını oluşturma imkânı da sağlar.
Sürdürülebilir Mimaride Yeni Trendlere Ayak Uydurmak
Çevresel farkındalığın her geçen gün arttığı göz önünde bulundurulduğunda, sürdürülebilir mimaride sürekli gelişen ve değişen trendlere ayak uydurmak da gittikçe önem kazanıyor. Bu bağlamda inşaat sektörü de daha çevre dostu ve enerji verimli çözümleri tasarım ve yapım süreçlerine entegre etmeye çalışıyor.
İşte sürdürülebilir mimaride en yeni trendlerden bazıları:
Yeşil Binalar
Yeşil mimarlık, insanın çevreye olan etkisini en aza indirmeyi amaçlayan bir eko tasarım ve yapı yaklaşımdır. Bu noktada dikkat etmemiz gereken en önemli şey, pazarlama amacıyla sürdürülebilir mimari terimlerini yanlış kullanan veya yeşil binayı sadece etrafında bolca yeşillik bulunan binalar olduğunu düşünmemizi isteyen anlayıştan uzak durmaktır.
Sıfır Enerjili Binalar
İnsan eliyle inşa edilen alanlar, genellikle yüksek miktarda enerji tüketir. İklim değişikliği krizi ile artan enerji talepleri ve maliyetleri arasında sıkıştığımız şu günlerde, yenilenemeyen enerji kaynaklarına olan bağımlılığımızı azaltmak önemli ve gereklidir. Bu noktada karbon emisyonlarını en aza indirecek sıfır enerjili binalar tasarlamayı düşünebiliriz. Bu binalar, yenilenebilir enerji kaynakları kullanarak ürettikleri enerji kadar enerji tüketirler.
Doğayla Bütünleşik (Biyofilik) Tasarım
Doğayla bütünleşik (Biyofilik) tasarım yeni ortaya çıkmış bir kavram değil, ancak insan sağlığının gittikçe daha fazla önemsenmesi neticesinde son yıllarda oldukça popüler hale gelmiştir. Bu yaklaşım, şehir içinde inşa edilen projelerle doğayı, doğal yollardan bütünleştirmeyi amaçlar. Biyofilik tasarımın yeşil mimariden farkı, çevreye olan etkilerimizi azaltmaya değil insanın doğa ile bağını onarmaya ve güçlendirmeye odaklanmasıdır.
İyileştirilmiş Teknolojik Entegrasyon
Günümüzde daha çok sayıda mimar daha iyi tasarımlar için yeni teknolojik gelişmelere başvuruyor. Teknolojinin bu seviyede kullanımı hem çevre dostu hem de kaynak ve maliyet etkin bir tasarım imkânı sağlar. Bina Bilgi Modellemesi (BIM) gibi teknolojilerin mimariye entegre edilmesi ve minimum atık içeren bir üretim için hesaplamalı yazılımların ve araçların kullanılması daha verimli bir tasarım ve yapım sürecini garanti eder.
