Hangi sektörde olursa olsun malzeme taşıma zorlu ve dikkatle ele alınması gereken işlerden biridir. İş için doğru kaldırma ekipmanları kullanılmaması istenmeyen olayların yaşanmasına ve güvenlik sorunlarının yaşanmasına yol açabilir. Böyle bir durumun yaşanması işyerinde üretimin aksamasına, maliyetlerin yükselmesine ve ciddi iş sağlığı ve güvenliği risklerinin ortaya çıkmasına neden olur. Vinçlerden forkliftlere kadar kaldırma ekipmanları büyük yükleri ve ağır nesneleri kaldırmak için tasarlanmıştır. Malzeme taşıma süreçlerini iyileştirmenin yanı sıra bu ekipmanlar hem zamandan tasarruf sağlar hem de çalışanların ve çalışma ortamlarının güvenliğini artırır. İş makinesi çeşitleri arasında sayılabilecek kaldırma ekipmanlarının yanlış seçilmesi veya personele yeterli eğitimim verilmemesi işyerlerinde, şantiyelerde ve imalat sanayinde yaşanan kazaların başta gelen sebeplerindendir. Bu yazımızda inşaat ve endüstriyel alanlarda kullanılan kaldırma ekipmanlarına yakından bakacak ve ne için kullanıldıklarını inceleyeceğiz.
Kaldırma Ekipmanları Ne İçin Kullanılır?
Yük kaldırabilen herhangi bir ekipman olarak tanımlanan kaldırma ekipmanları, en basit tanımıyla inşaat, imalat, taşımacılık, madencilik gibi çok çeşitli sektörlerde malzemeleri kaldırmak, indirmek, çekmek, itmek, tutmak veya taşımak için kullanılırlar. Çok çeşitli makine ve aksesuarlarını içeren geniş bir kategoridir. Bu ekipmanları kullanarak kaldırılabilecek nesnelerden bazıları şu şekildedir:
- İnşaat malzemeleri
- Endüstriyel tesislerde büyük makinelerin yerleştirilmesi
- Yüksek hacimli yüklerin gemilere yüklenmesi veya indirilmesi için limanlarda
- Konteynerleri taşımak
- Madenlerden çıkarılan ağır malzemelerin yüzeye taşınması
- Ekipman veya araçların kaldırılması, taşınması
- İşçilerin taşınması.
Çeşitli iş sahalarında belirli taşıma görevleri için tasarlanmış olan kaldırma ekipmanları farklı ağırlık kapasitelerine sahiptirler. Bazılarının kullanımı daha basitken, daha karmaşık işleyişe sahip kaldırma ekipmanlarından bazılarını kullanabilmek için özel eğitim gerekebilir.
Çok farklı sektörlerde bu ekipmanlar kullanılsa da bu ekipmanlar genellikle inşaat sahalarında görülür. İskele kurma, duvar örme ve işçi taşıma vb. işler için kaldırma tertibatları kullanılır. Bunun yanında üretim tesislerinde, fabrikalarda, depolarda, nakliye tesislerinde, limanlarda ve perakende mağazalarında da endüstriyel kaldırma ekipmanları kullanılır.
Bu ekipmanlar, işleri daha hızlı ve verimli yapmayı mümkün kılarken, çalışanların güvenliğini de sağlar. Kaldırma görevlerinde bu ekipmanların kullanılmasının yanı sıra, belirli malzeme türlerini sabitlemek veya emniyetini artırmak için, kancalar veya zincirler gibi çeşitli kaldırma aksesuarları da kullanılır.
Kaldırma Ekipmanı Çeşitleri
Farklı malzemeler farklı taşıma prosedürlerine ihtiyaç duyar, yani farklı görevler için farklı kaldırma ekipmanı çeşitleri kullanılır. İş akışının başarılı şekilde devam etmesi, işlerin kesintiye uğramaması için doğru kaldırma araçlarının seçilmesi önemlidir. Bir kaldırma tertibatını şantiyede ağır inşaat malzemelerini kaldırmak, bir başkasını ise limanda konteynerleri yüklemek için kullanabilirsiniz. Endüstriyel alanlarda yaygın olarak kullanılan kaldırma ekipmanı ve aksesuar çeşitlerinden bazıları aşağıda verilmiştir:
1. Forklift
Çatallı istifleyici de denen forkliftler, ağır malzeme ve yükleri kaldırmak ve bunları çalışma sahası boyunca kısa mesafelerde taşımak için kullanılırlar. İnsan gücünün yetmediği işlerde kullanılan bu araçlar, endüstri alanlarında en yaygın kullanılan kaldırma ekipmanı çeşitlerinden biridir.
Yükleri taşımak ve hareket ettirmek için çatal benzeri kollar ve kaldırma silindirleri kullanan oldukça küçük bir ekipman olan forkliftlerin kullanımı oldukça rahat ve kolaydır. Bununla birlikte, bir forklifti çalıştırmak için eğitimli ve uzman personel gerekir. İşleri daha kısa sürelerde tamamlamaya yardımcı olan bu araçlar boyutları sebebiyle sınırlı miktarda ağırlık taşıyabilirler. Forkliftler ayrıca sınırlı bir yükseklik aralığına sahiptir, ancak yine de tek seviyeli inşaat işleri için uygundur.
2. Vinç
Kaldırma ekipmanları dendiğinde insanların aklına genellikle ilk olarak vinçler gelir. Oldukça ağır yükleri dikey veya yatay eksende ettirmek için kullanılan vinçler, çok yönlü ekipmanlardır ve bu nedenle başta inşaat sahaları olmak üzere endüstriyel alanlarda en yaygın kullanılan kaldırma ekipmanı türüdür.
Tipik olarak bir vinç, dişlilere ve bir tahrik sistemine bağlı bir halat veya tel makarasından oluşur. Vinç operatörü, malzemeleri bir kasnak veya konveyör bandı boyunca çekmek ya da kaldırmak için halatı sarar veya çözer. Taşınmaları ve çalıştırılmaları kolay olan vinçler farklı boyutlarda bulunabilir ve oldukça ağır yükleri taşıyabilirler. Genel olarak vinçler üç ana kategoriye ayrılır:
- Mobil
- Kule
- Statik
Mobil vinçler bir araç veya ray üzerine monte edilerek sahadan sahaya kolayca taşınabilir ve daha küçük malzemeleri kaldırmak için kullanılırlar.
Kule vinçler yere sabitlenirler ve ihtiyaç duyulan yükseklik bir çelik konstrüksiyon yapı ile sağlanır ve vincin çalışma kolu yapıya bağlı olur.
Statik vinçler kule vinçlere benzer yapıdadır, ancak çelik konstrüksiyon yapı tüm kulenin tek bir konumdan hareket edeceği şekilde sabitlenmiştir.
3. El ve Yük Arabaları
El ve yük arabaları, ağır malzemeleri taşımak için kullanılan ekipmanlardır. Birçok çeşidi bulunan bu ekipmanlar, oldukça ağır yüklerin bile kolaylıkla taşınmasına imkan verir. Son derece sağlam yapıda olan bu taşıma ekipmanları uzun süreler boyunca hizmet verebilir. Farklı kaldırma ve taşıma kapasitelerine sahip olan bu ekipmanlar, yapılacak işin kapsamına göre seçilebilir.
Özellikle perakende mağazaları ve depo gibi alanlarda kullanılan bu ekipmanlar, endüstriyel alanlarda ağır yüklerin kaldırılması ve taşınmasında oldukça yaygın bir kullanıma sahiptir. İnsan gücünü aşan kaldırma, taşıma ve yerleştirme işlerini bu ekipmanlarla kolayca yapmak mümkündür.
4. Transpalet
Yükleme ve boşaltma işlerinde kullanılan transpaletler, hidrolik kaldırıcılara sahip kaldırma ekipmanı çeşididir. Forkliftler, vinçler gibi ekipmanların aksine, bu araçların kaldırma krikosu genellikle bir piston aracılığıyla elle çalıştırılır. Operatör, pompayı bastırarak basınç oluşturur ve platformu yükseltir. Daha sonra transpaleti iterek veya çekerek yük istenen yere götürülebilir.
Kapalı ya da açık alanda kullanılabilen transpalet, yüklerin düz zemin üzerinde, kısa mesafelere taşınmasında kullanılır.
5. Caraskal
Ağır yükleri nispeten daha kolay şekilde kaldırmak veya indirmek için kullanılan bir mekanizma olan caraskallar, iki çarkın etrafına sarılmış bir zincirden oluşan ve elle çalıştırılan vinçlerdir. İşçi zinciri çektiğinde, zincir çarkların etrafına sarılmaya başlar ve bu noktada zincirin ucuna bağlı yük kaldırılır. Elektrikli veya hidrolik vinçlerle karşılaştırıldığında, caraskallar genellikle daha ekonomik olması ve bakımının daha kolay olmasıyla öne çıkar. Caraskallarla oldukça ağır yükleri kaldırmak için çok az kuvvet gerekir.
Caraskallar kaldırma işini nispeten uzun sürede gerçekleştirse de kullanımları oldukça yaygındır ve farklı kaldırma kapasitelerine sahiptirler.
6. Platformlar
Kaldırma platformları temel olarak malzemeleri ve insanları kısa mesafelere kaldırmak ve yüksekte çalışmayı sağlamak için kullanılır. Farklı şekillerde kullanıma izin vermek için birçok farklı konfigürasyonda bulunurlar ve manuel, pnömatik, hidrolik ve elektrikli gibi çeşitli şekillerde çalıştırılırlar. Platformlarda güç, yalnızca yükseltmede kullanılır ve indirme işlemi genellikle yavaş serbest bırakma mekanizması sayesinde gerçekleşir.
Esas kullanım amaçları, çalışanların herhangi bir yükseklikte görevlerini güvenli bir şekilde tamamlamalarını sağlamak olan platformları kullanmadan önce, ekipmanın güvenlik standartlarına uygun olduğundan emin olmak gerekir.
