İSG 5S kuralı, iş yerinizi temiz, verimli ve güvenli olacak şekilde düzenlemek; kaliteli bir çalışma ortamı oluşturup devamlılığını sağlamak için basit bir araçtır. Üretkenliğinizi artırmak, görsel yönetimi sağlamak ve standartlaştırılmış çalışma yöntemlerini benimsemek amacıyla geliştirilen bir tekniktir. Tam adı 5S işyeri organizasyonu olan 5S kuralları, performans, konfor, güvenlik, verimlilik ve temizlik açılarından büyük kazançlar sağlansa da esas amacı, işyerine etkili, sürdürülebilir ve güvenli çalışma yöntemleri sağlamak için standart operasyonel uygulamalar kazandırmasıdır. İSG risk değerlendirmesi gibi çalışmalarla birlikte uygulandığında, işyerini daha ergonomik, güvenli ve verimli hale getiren bir sistemdir.
İSG 5S kuralı, standartlaştırılmış çalışmanın yanı sıra, diğer iyileştirmeleri yapabilmek için istikrarlı bir temel oluşturur. 5S’nin en önemli edinimlerinden biri de sorunları anında belirgin hale getirmesidir.
İSG 5S Kuralı Nedir?
1950’lerde Japonya’da ortaya çıkmış olan İSG 5S kuralı, bir iş yeri organizasyonu yöntemidir ve iş yeri ortamının iyileştirilmesi adına uygulanır. 5S uygulamalarını sadece işletme içindeki düzenleme ve temizlik faaliyetleri olarak görmek doğru değildir. Aynı zamanda, kayıpların önlenmesi, verimliliğin artırılması ve tesis içi kontrolün sağlanması adına da son derece etkili bir yöntemdir. Eğer işyerinizde yüksek devamsızlık, yüksek işten ayrılma oranı, motive olmamış çalışanlar, düzensiz/karışık ortam ve sık yapılan hatalar gibi sorunlarla karşılaşıyorsanız İSG 5S kuralı etkili bir çözüm sunabilir.
Adını Japonca Seiri (Ayıklama), Seiton (Düzenleme), Seiso (Temizlik), Seiketsu (Standartlaştırma), Shitsuke (Disiplin) kelimelerinin baş harflerinden alan bu yöntem sadece fabrikalar, üretim tesisleri gibi işletmelerde değil; ev, ofis, depo, gibi tüm çalışma ortamlarında uygulanabilir.
İSG 5S kuralı, bir ekip tarafından yürütülmesi ve uygulandığı alanda çalışan kişiler tarafından gerçekleştirilmesi gereken bir süreçtir. Dışarıdan gelen, işyeri ve çalışma alanı hakkında bilgi sahibi olmayan ve iş birliği yapmayan bir kişinin uygulayabileceği bir yöntem değildir. Bu sebeple, 5S çalışmaları öncesinde tecrübeli kişi veya kurumlardan eğitim almak yararlı olacaktır.
5S Kuralı Uygulama Adımları
İSG 5S kuralı, üstün kaliteli, düzenli, temiz ve yüksek verimli bir iş ortamının oluşturulması ve sürdürülmesinin metodolojisidir. Sonucunda, iş alanının etkili bir şekilde düzenlenmesi, iş akışının düzenlenmesi, atıkların ortadan kaldırılması, arızalar ve kesintilerle ilişkili kayıpların giderilmesi, işlem verimsizliklerinin azaltılması ve iş güvenliğinin artırılması gibi kazanımlar elde edilir. İSG 5S kuralının her aşamasına kısaca bakarak yapılması gerekenler hakkında kısaca fikir edinmek gerekirse:
1. Ayıklama
5S’in ilk adımı olan ayıklama, iş alanındaki karışıklığın önüne geçmek için çalışma alanında gerekli olmayan malzeme, ekipman ve aletleri düzenli olarak diğerlerinden ayıklamayı ve iş alanından uzaklaştırmayı ifade eder. Bu adım, çalışma alanına ait olmayan tüm öğelerin kaldırılmasını ve sadece ilgili süreçler için gerekli olanların bırakılmasını gerektirir.
Ayıklama adımının iyi yapılması diğer adımların etkili bir şekilde gerçekleştirilebilmesi bakımından son derece önemlidir. İhtiyaç olmayan tüm öğelerin ortadan kaldırılması sayesinde iş için gerekli olan alet ve ekipmanlar daha kolay bulunacak, verimlilik ve ürün kalitesi artacaktır. Bunun yanında, kullanılmayan ekipman, malzeme ve aletlerin yarattığı sağlık ve güvenlik riskleri de önlenecektir.
2. Düzen
5S’in Düzenleme adımı, karışıklığın ortadan kaldırılmasının ardından ihtiyaç duyulan ekipman, demirbaş vb. malzemeleri almak ve bunları ergonomik prensipler çerçevesinde etkili bir şekilde düzenlemek anlamına gelir. Bu şekilde her öğenin bir yeri ve her bir öğenin yerinde olmasını sağlar.
Bu adım, alet, malzeme ve ekipmanları yalnızca kullanılacakları yere ve sıraya göre düzenlemekten fazlasını içerir. Düzenleme adımı, malzemelerin, aletlerin ve iş sürecinin iş yolunu düzeltmektir.
3. Temizlik
Temizleme adımı, alanın, araçların, makinelerin ve diğer ekipmanın temizlenmesini içerir, böylece her şey neredeyse yeni gibi olur. Bu adım aynı zamanda, oluşabilecek hataları önceden tespit etmemizi sağlar; örneğin bir makinadan yeni silinip süpürülmüş zemine yağ sızıntısı olması gibi.
Çalışma ortamının kirli ve pis olması çalışanların moralini bozar ve iş güvenliği riskini artırır. Bununla birlikte iş hijyenini de olumsuz etkileyeceği için bulaşıcı veya kısa süreli sağlık problemlerine yol açabilir. Bu adımın temel hedefi, temizliğin günlük iş faaliyetlerinin düzenli bir parçası haline getirilmesidir, iş yeri çok kirli veya dağınık hale geldiğinde başlatılan bir çaba değil.
4. Standartlaştırma
Standartlaştırma adımı, 5S’in ilk üç aşamasında yapılanların standart hale getirilmesini ve sürekliliğini sağlama sürecidir. Bu adımda gerçekleştirilen standartlar, kontroller ve iyileştirme süreçleri sayesinde, ortak standartlara ve çalışma yöntemlerine sahip olduğumuzdan emin oluruz.
Standartlar son derece açık ve anlaşılması kolay olmalıdır. İş yerindeki süreçle ilişkili her çalışan, iyileştirme ve hazırlık aşamasına mutlaka dahil edilmelidir, çünkü kendi faaliyetlerinin en iyi özelliklerini ve geliştirme süreçlerini onlar bilirler.
5. Disiplin
Son adım Disiplin adımıdır. Bu adımda, işletmenin önceki 5S adımlarını kullanarak iyileşmeyi devam ettirdiğinden, temizliği koruduğundan ve denetim gibi işlemleri gerçekleştirdiğinden emin olunur. 5S işletmenin kültürünün bir parçası olmalı ve organizasyondaki herkesin sorumluluğu olmalıdır. Disiplin adımı aynı zamanda, diğer 4 adımı birbirine bağlayan adımdır.
İSG 5S Tekniği Nasıl Uygulanır?
5S metodolojisinin uygulanması zaman ve kaynak gerektirmesinin yanı sıra, birçok kişinin çalışma koşullarını değiştirecektir. Bu nedenle, 5S’nin gerçek bir değişim projesi olarak uygulanması gerekir.
Öncelikle, belirlenen kapsam dahilinde mevcut sorunları, iyileştirme alanlarını ve ilişkili konuları tanımlayın. Bunun için, çalışma ortamında ayrıntılı bir şekilde inceleme yapın ve tüm malzeme, alet ve ekipmanlar ile çalışma ve depolama alanlarını ortaya çıkarın.
Her bir alet ve makinenin çalışma alanında ne kadar gerekli olduğunun belirlenmesinin ardından bu ekipmanların hangi alanlarda tutulacağına veya bulundurulacağına karar verilir. Bu çalışmalar ayıklama ve düzen adımlarında gerçekleştirilir.
Çalışma ortamının düzenlenmesinin ardından çalışma alanındaki ekipman ve makinelerin ne kadar kirliliğe sebep olduğu belirlenir ve kirliliğin nasıl ortadan kaldırılacağına ve temizlik çalışmalarının nasıl yapılacağına karar verilir. Bu süreç, temizleme adımının kapsamıdır.
Bu noktaya kadar belirlenen, makine, ekipman ve aletler ile bunların bulunması gereken yerler, iş alanında ne kadar gerekli oldukları, kirlilik oluşturma dereceleri gibi unsurlar standartlaştırma adımının konusudur.
Belirlenen standartların ve alınan kararların hangi sıklıkla ve nasıl uygulanacağı, denetimlerin hangi aralıklarla gerçekleştirileceği gibi hususlar ise disiplin adımını oluşturur.
5S Tekniği Nerelerde Uygulanır?
5S tekniğinin kullanım alanları sadece işyeri, ofis veya fabrikalarla sınırlı değildir. Üretim alanları, sosyal alanlar, ev, otopark, garaj, depo ve hatta arabanızın içinde bile 5S tekniğini uygulamak mümkündür. 5S’in temel felsefesi, her şeyin belli bir yeri olduğunu ve bu yerlere göre düzenleme yapıldığında ihtiyaç duyulan her şeyin 30sn içinde bulunabileceğini savunur.
Mesela, evinizde bahar temizliği yaparken, uzun zamandır kullanmadığınız deponuzu düzenlerken veya sosyal alanları daha erişilebilir kılmak için çalışmalar yürütürken 5S yöntemi adımları uygulanabilir. Bu sayede, gereksiz nesneler ortadan kaldırılabilir, alanlar daha verimli ve güvenli bir hale getirilebilir.
İşyerlerinde depo düzeni, ofis alanları, araçlar, raf düzenleri gibi konularda da İSG 5S kuralı son derece işlevseldir. Bu sayede bir yandan iş güvenliği artırılırken diğer yandan iş için gerekli alan ve kaynak ihtiyacı da azalır.
