Ağır iş makinelerinin, karmaşık ekipmanların, kimyasal maddelerin, tahriş edici gazların vb. bulunduğu çalışma ortamları için iş sağlığı ve güvenliği son derece önemli bir konudur. Çoğu işletme, tehlikeli ve riskli ortamlarda çalışan işçilerinin güvenli bir ortamda bulunmalarını sağlamak için bir iş güvenliği kültürü oluşturmaya ve kurum içinde bunu oturtmaya çalışır. İş sağlığı ve güvenliği kültürü, işletmelerin çalışanlarının sağlığını ve güvenliğini önceleyen bir ortam oluşturma çabalarının tümüdür. OSHA standartları gibi standartlar hakkında gerekli bilgilere sahip olmak, çalışanların işlerini yaparken güven içinde olmalarına katkı sunabilir. Bunun yanı sıra, iş güvenliği kültürünü etkileyen faktörlerin farkında olmak çalışanların işyeri sağlık ve güvenliği ile ilgili tutum ve davranışlarını değiştirmede önemlidir. Çünkü her şeyden önce bu kültürün başarılı olabilmesi için en tepeden yönetilmesi ve üst düzey yöneticiler tarafından benimsenip uygulanması gerekir.
İş Güvenliği Kültürü Nedir?
İş güvenliği kültürü genel olarak çalışanların işlerini yaparken güvende olmalarını sağlamaya yönelik olumlu tutum ve davranışları ifade eder. Bu genellikle inşaat veya imalat sanayi gibi tehlikelerin ve risklerin daha yaygın şekilde görüldüğü çalışma ortamlarında önemli bir husustur.
Daha geniş bir çerçeveden bakıldığında bu kültür, güvenlik inançlarına, değerlerine ve tutumlarına en yüksek seviyede önem veren ve bunların çalışanların çoğunluğu tarafından paylaşıldığı bir organizasyon kültürüdür.
Etkili bir iş güvenliği kültürü pozitif ve proaktiftir. Yönetim kademesi ve sahada çalışanlar, prosedürler hakkında açık bir şekilde iletişim kurmalı ve üretkenlikten önce güvenliğe öncelik vererek pozitifliği teşvik etmelidir. Bu sayede, sorunların hızlı bir şekilde ele alınmasına ve standartların korunmasına katkı sunarlar. Güvenlik konusunda proaktif olmak ise işletmedeki herkes açısından oldukça önemlidir, çünkü tehlikeleri gerçekleşmeden önce azaltmak veya ortadan kaldırmak çalışanlara ve sağlıklarına saygı gösterildiğinin bir işaretidir.
Tarihçesi
Çoğu insan için iş güvenliği kültürü çok yeni bir kavram, ancak bu çok da şaşırtıcı değil, çünkü geçmişi çok eskilere dayanmıyor. Bu kavrama ilk olarak Atom Enerjisi Ajansı’nın (IAEA) 1986 tarihli Çernobil nükleer reaktör kazası raporunda yer verildi.
20 yıl sonra 2006 yılında, Frank Guldenmund, 3. Uluslararası Çalışma Güvenliği Konferansı’nda yayınlanan makalesinde bu kavramı, “örgüt kültürünün riski artırma veya azaltma ile ilgili tutum ve davranışları etkileyebilecek yönleri” şeklinde tanımladı.
NIOSH bu kültürün tanımını daha da geliştirerek “İş güvenliği kültürünün, yönetimin ve çalışanların çalışma ortamının güvenliğini sağlama konusundaki ortak taahhüdünü yansıttığını” şeklinde ortaya koydu.
İş Güvenliği Kültürü Nasıl Geliştirilir?
İşyerinde iş güvenliği kültürünün geliştirilmesi, güçlü liderlik ve yönetim taahhüdü ile doğrudan ilişkilidir. Çünkü çalışanlara hangi eylemlerin ödüllendirileceğini, hangilerinin hoş görüleceğini veya cezalandırılacağını açıkça gösterir, bu da çalışanların hangi eylem ve davranışları başlatacaklarını veya sürdüreceklerini direkt olarak etkiler.
Bu kültürün başarılı olabilmesi için en tepeden yönetilmesi gerekir. Yönetim veya yöneticiler iş sağlığı ve güvenliği konuları ile yakından ilgilenmelidir. Özetle bu kültürün üst düzey yöneticiler tarafından benimsenmesi ve uygulanması gerekir.
Bunun yanı sıra, iş güvenliği ile ilgili konuların düzenli olarak gerçekleştirilen toplantılarda gündem olması sağlanmalıdır. Çalışanlar işyeri sağlığı ve güvenliği konusundaki yeni fikirler ve iyi uygulamalar için teşvik edilmelidir.
Bu kültürün oluşturulmasında en önemli görev yönetime düşer, çünkü bir işyerinin genel atmosferini, yönetimin davranışları belirler. Bu kültürü geliştirecek bazı iyi örnekler şöyle sıralanabilir:
- İş Güvenliği Öncelik Olmalı
- Çalışma Alanı Gözlemleri
- Etkili İletişim
- Eğitim ve Katılım.
İş Güvenliği Kültürünün Özellikleri
Etkili bir işyeri güvenlik kültürünün ortak özellikleri arasında aşağıdakiler bulunmalıdır:
1. Güvenlik en yüksek önceliktir.
Her ne kadar bir işyerinin faaliyetlerine devam edebilmesi için üretim ve teslimat gerekli olsa da pozitif bir güvenlik kültürü, işyeri sağlığını ve güvenliğini en yüksek öncelik haline getirecektir. Üst yönetim bu önceliğe bağlılığını, çalışanları ürünleri yetiştirmek için acele etmek ve güvensiz kısa yollara başvurmak yerine verimli ama dikkatli çalışmaya teşvik ederek gösterebilir.
Bir işyerinde güvenliğin en yüksek öncelik haline gelmesi, yönetimin çalışanların sağlığına ve refahlarına üretkenlikten daha fazla değer verdiğini göstermesi açısından önemlidir.
2. Herkes sorumludur.
Etkili bir kültürde standartların ve prosedürlerin korunmasından ve uygulanmasından herkes sorumludur. Bu noktada, yönetim güvenli bir işyeri oluşturmak için yapılması gerekenleri anlayarak güvenlik standartlarını eksiksiz uygular. Çalışanlar ise bu standartları takip eder ve iş arkadaşlarının da bunlara uymasını sağlar.
3. Sahadaki çalışanlar güvenlik prosedürlerini etkiler.
Güvenlik prosedürleri ve standartları genellikle yönetim tarafından oluşturulsa da bunlar, saha çalışanlarından gelen girdiler ve geri bildirimler doğrultusunda hazırlanır. Çünkü sahada çalışan işçiler çalışma ortamından, kullanılan alet ve ekipmanlardan vb. kaynaklanabilecek tehlike ve riskler konusunda yöneticilerden çok daha fazla bilgi sahibidir.
Çalışanları güvenlik belgelerine katkıda bulunmaya teşvik etmek, prosedürlerin ve standartların daha eksiksiz ve etkili olmasını sağlar.
4. Yönetimin her kademesi güvenliği anlar.
Her ne kadar tehlikeli ve riskli ekipmanlarla doğrudan çalışmasalar da yönetimde bulunan kişilerin güvenlik iletişimine ve pozitifliğe katkıda bulunabilmeleri için güvenlik prosedürlerini anlamaları önemlidir. Yönetim, uyumluluğu kontrol etmek, olası tehlikeleri değerlendirmek ve güvenlik farkındalığını artırmak amacıyla sorular sormak üzere sahadaki çalışanları düzenli olarak ziyaret edebilir.
5. İyileştirme süreklidir.
İşyerinde olumlu ve proaktif bir güvenlik kültürünü sürdürebilmek için, güvenlik standartları ve prosedürleri sürekli olarak iyileştirilmelidir. Prosedürler gözden geçirilmeli ve ekipmanların değiştirilmesi veya yeni üretim tekniklerinin kullanılması gibi yeni bilgilerle güncellenmelidir.
Prosedürlerde yapılacak bu türden güncellemeler ve sürekli iyileştirmeler güvenliğin işyerinde en önemli öncelik haline gelmesine yardımcı olabilir.
6. Yönetim iletişimi teşvik eder.
Bir şirketin tüm kademeleri arasındaki etkili iletişim, işyerinde olumlu güvenlik kültürünü teşvik eder. Sık ve net iletişim kanallarının açık olması, saha çalışanlarının yönetimin farkında olmayabileceği endişeleri tartışmasına imkân verir. Yönetim, sahadaki çalışanlarla açık iletişim kurarak, iş birliği oturumları için fırsatlar sunarak ve ekiplerin güvenlikle ilgili endişelerini bildirmelerini kolaylaştırarak iletişimi teşvik edebilir.
7. Tüm çalışanlar risk azaltımını destekler.
Olumlu bir güvenlik kültürü, ürün kaybetme veya teslim tarihini kaçırma pahasına bile olsa, çalışanları güvenli olmayabilecek işleri durdurmaya teşvik eder ve bu tür davranışları ödüllendirir. Bu kültür, çalışanları potansiyel risklerden kaçınmak için tehlikelerin farkında olmaya, bunları tespit etmeye ve en kısa sürede ele almaya teşvik eder.
Risk azaltma stratejilerini belirleyen ve uygulayan çalışanları takdir etmek olumlu bu güvenlik kültürünün bir başka önemli özelliğidir. Bu sayede, çalışanlar böyle bir durumla karşılaştıklarında kontrolü ele alma konusunda kendilerini daha rahat hissederler.
8. Çalışanlar düzenli eğitime katılır.
Yeni çalışanları eğitmek ve güvenli bir çalışma ortamını sürdürmenin önemini vurgulamak için düzenli güvenlik eğitimleri önemlidir. Eğitim oturumları işyerine özgü olabileceği gibi daha genel konuları da kapsayabilir. Eğitimleri tüm çalışanlar için erişilebilir kılmak, güvenliğe yönelik tutumları iyileştirmenin en iyi yollarından biridir.
