İşyerlerinde yaşanabilecek karışıklıkları önlemeye, meslek hastalıkları ve iş kazalarının önüne geçmeye yardımcı olan güvenlik levhaları ve sembolleri, genel olarak iş yerlerinde, kurumlarda veya halka açık alanlarda uygulanan güvenlik protokolünü ve talimatlarını açıklayan kolayca tanınabilir etiketlerdir. Güvenlik işaretlerinin ve sembollerinin görünümü ülkeye veya bölgeye göre değişiklik gösterebilir, ancak dil engellerini aşan ve küresel olarak yorumlanabilen güvenlik bilgileri de vardır. Güvenlik levhaları ve sembolleri, yönetmeliklere uygun olarak seçilmeli ve levha üzerindeki sembol ile alt kısımda yer alan slogan aynı anlama gelmelidir. Okuma yazma bilmeyen veya bulunduğu ülkenin dilini anlamayan bir kişi için, grafik sembol bulunmayan sadece yazılı uyarı içeren bir uyarı levhası bir anlam ifade etmez. Bu uyarı levhaları yön bulma, dikkatli olma, bilgilendirme ve inşaat güvenlik önlemleri hakkında o alanda bulunan insanlara bilgiler vererek olası iş kazaları ve karışıklıkları önlemeyi amaçlar.
Güvenlik levhaları tehlikeli bölgeleri veya riskli alanları işaretleyerek ziyaretçileri ve diğer birimlerde çalışan kişileri uyarır. Kazaların, yaralanmaların ve hatta ölümlerin önüne geçmek için, bu iş güvenliği uyarı levhalarının ne anlama geldiği herkes tarafından bilinmelidir.
Güvenlik Levhaları ve Sembolleri Nelerdir?
Güvenlik levhaları ve sembolleri, fabrikalar, hastaneler, işletmeler, devlet kurumları gibi iş yerlerinde, kurumlarda veya halka açık alanlarda uygulanan güvenlik protokolünü ve talimatlarını açıklayan grafik etiketlerdir. Güvenlik levhalarının birincil amacı, yaralanmayı önlemek ve personelin ve ziyaretçilerin belirli durumlarda ve ortamlarda ortaya çıkabilecek muhtemel tehlikelerin ve risklerin farkında olmalarını sağlamaktır. Bunun yanında güvenlik levhaları, gerekli bilgileri ve güvenlik talimatlarını sağlayarak çalışanları ve ziyaretçileri bu gibi tehlikelerle karşılaşmaları halinde nasıl davranmaları ve neler yapmaları gerektiği hakkında bilgilendirirler.
Karanlık ve yeterince aydınlatılmayan ortamlarda da fark edilebilmeleri amacıyla bu levhalar elektrikli, fosforlu veya ışıklı olacak şekilde ayarlanmalıdırlar. Ciddi riskler barındıran tehlikelere karşı çalışanları veya ziyaretçileri uyaran, onlara yol gösteren bu levhaların periyodik olarak kontrol edilmesi de son derece önemlidir. Çalışanlarda güvenlik bilinci oluşturmaya da yardımcı olan güvenlik işaretleri ve sembolleri, imalatta, ağır sanayide ve şantiyelerde yaşanan iş kazalarının ve meslek hastalıkların azaltılmasında önemli bir yere sahiptir.
Neden Güvenlik Levhaları Kullanmalı?
Emniyet renkleri ve işaretleri ile ilgili ISO standardında (ISO 3864-1:2011), “anlayışı sağlamak için mümkün olduğunca az kelime kullanarak güvenlik bilgileri verme sisteminin standartlaştırılması gerektiği” ifade edilir.
Güvenlik işaretleri ve sembolleri, endüstriyel alanlarda, inşaat sahalarında, fabrikalarda, laboratuvarlarda ve benzeri yerlerde, fazla kelime içermeden net mesajlar, talimatlar ve uyarılar veren güvenlik iletişim araçları olarak kullanılırlar. Bu işaretler, bahsedilen alanlarda bulunan kişilerin anlama ve algılama seviyesini hızlandırır ve özellikle hızlıca tepki gösterilmesi gereken durumlarda faydalıdır.
Görsel öğelerin kullanılması sayesinde, güvenlik işaretleri ve sembolleri kaza riskini azaltır ve belirli alanlarda, durumlarda veya malzemelerde olabilecek olası tehlikelere dikkat çekerek farkındalık oluşturur.
Güvenlik Levhaları Türleri
Standart hale getirilmiş güvenlik levhaları, resimler, piktogramlar, şekiller, kelimeler, ifadeler, cümleler veya açıklamalar içerir. Her şekil farklı bir anlama gelirken her renk ise sınıflandırıldığı önlem türünü ifade eder. 4 ana güvenlik sembolü türünün isimleri ve anlamları aşağıda verilmiştir:
1. Yasak
“Hayır” (No) sembolü veya “Yapma” işareti olarak da bilinen yasak işareti, tehlikeye neden olabilecek veya tehlikeye maruz bırakabilecek bir hareketi veya davranışı yasaklayan semboldür. Bu işaret, sadece davranışı sergileyen kişiye değil, aynı zamanda çalışma alanı ve diğer kullanıcılar için potansiyel risk oluşturabilecek bir davranışın önlenmesini amaçlar.
Bu işaretler, dairesel bir kırmızı bantla karakterize edilir ve sol üst köşeden sağ alt köşeye doğru 45 derecelik bir açıyla inen bir çizgi içerir. Sigara içmeyin veya izinsiz girmeyin komutları bu işarete örnek verilebilir.
2. Uyarı
Uyarı levhaları, insanları işletmenin güvenli davranış beklentileri hakkında bilgilendirirken, kaçınılmaması durumunda ciddi yaralanma veya ölümle sonuçlanabilecek tehlikeli bir durumun varlığını belirtir. Bu tehlikeler başlangıçta fark edilmeyebilir veya gözden kaçabilir, bu nedenle, yakınındaki insanların dikkatini çekmek için bu tür işaretlerin kullanımı önemlidir.
Bu sembolün özellikleri farklılık gösterebilir, ancak genellikle sarı veya kehribar renkli bir üçgen şeklindedir ve tehlikenin ne olduğunu açıklayan siyah metin içerir. Uyarı levhası genel olarak 4 bölümden oluşur: Uyarı kelimesi ve uyarı işaretinin bulunduğu uyarı başlığı, güvenlik işareti, uyarı ifadesi ve önlem ifadesi. Derin kazı işaretleri ve yüksek gerilim uyarıları bu levhalara örnek olarak verilebilir.
3. Zorunlu
Zorunlu işareti, bir işletme veya endüstri ile ilgili yasal gereksinimleri yerine getirmek amacıyla belirli bir eylemi emreden bir semboldür. Bu işaretler, verilen emirler görmezden gelinmesi halinde ortaya çıkabilecek tehlikelere karşı kişileri korumayı amaçlar ve özellikle belirli bir önlem gerektiren izole alanlarda yaygın olarak kullanılır.
Bu işaretler genellikle mavi bir arka plan üzerinde beyaz bir resim sembolü içerir ve dairesel bir şekle sahiptir. Baret ve koruyucu gözlük takmanın zorunlu olduğu alanlarda kullanılan işaretler, bu işaretlere örnek olarak verilebilir.
4. Acil durum
Acil durum işaretleri işletmelerde, kurum ve kuruluşlarda ve halka açık alanlarda yaygın olarak kullanılan ve oldukça kolay anlaşılan sembollerdir. Bu semboller, acil çıkışları, kaçış yollarını ve ilk yardım veya acil durum ekipmanlarının yerlerini gösteren işaretlerdir.
Bu işaretler dikdörtgen veya kare şeklinde olabilir, yeşil arka plan üzerinde beyaz renkte sembol ile karakterize edilir. Yangın çıkışları ve acil durumlar için kullanılabilecek diğer yollar bu sembollere örnek verilebilir.
Yukarıda belirtilen güvenlik işaretleri ve sembollerinin yanı sıra, özellikle potansiyel kimyasal tehlikeleri tanımlamak için kullanılan etiketler de vardır ve bunlara GHS piktogramları denir. Gelin şimdi GHS piktogramlarının neler olduğuna göz atalım.
GHS Piktogramları nedir?
GHS sembolleri, tehlikeli kimyasallarla ilgili tehlike sınıflandırma ve etiketleme standardı olarak uluslararası olarak kabul edilen, Tehlikeli Kimyasalların Sınıflandırılması ve Etiketlenmesine ilişkin Küresel Uyumlaştırılmış Sistem’in (GHS) bir parçasını oluşturur.
GHS tehlike piktogramları, belirli bir kimyasal maddenin potansiyel riskini ve unsurlarına korumasız şekilde maruz kalmanın olası tehlikelerini ileten grafik etiketlerdir. Bu semboller, beyaz bir arka plan üzerinde kırmızı sınırlarla çerçevelenen bir sembol ve ayrıca belirli bir tehlike sınıflandırmasını veya tipini belirgin şekilde sağlayan görsel unsurlar içerir.
İş Sağlığı ve Güvenliği İdaresi’ne (OSHA) göre ve güncellenmiş Tehlike İletişim Standardına (HCS) uygun olarak, tüm kimyasal etiketlerin her tehlike sınıfı ve kategorisi için standartlaştırılmış bir uyarı kelimesi, önlem ifadesi ve semboller içermesi gerekir.
GHS Piktogramları: Tehlikeler ve Sınıflandırma
GHS sembolleri, işaret ettikleri tehlikelere göre ayrılır ve bu tehlikelerin fiziksel, çevresel veya sağlık açısından hasara yol açıp açmadığına göre sınıflandırılır. Aşağıda HCS altında bulunan GHS sembollerinin listesi ve tanımları yer almaktadır:
Sağlık Tehlikesi – Bu sembolde, zarar görmüş bir kişi bulunur ve ciddi ve sağlık üzerinde uzun vadeli olumsuz etkilere neden olabilen kimyasallara işaret eder.
- Yanıcı/Alev alabilir – Bu sembol için bir alev işareti kullanılır ve kimyasalları veya yüksek derecede yanıcı gazları temsil eder ki bunlar hava veya diğer ateş kaynaklarıyla temas ettiklerinde yanabilirler.
- Tahriş Edici/Tehlikeli/Ozon Tabakasına Zararlı – Bu büyük bir ünlem işareti ile sembolize edilir ve kişileri tahriş eden veya zarar verebilen kimyasallara veya ozon tabakasına zarar vererek kamu sağlığı için tehdit oluşturan kimyasallara atıfta bulunur.
- Basınçlı Gaz – Bu sembol bir gaz silindiri ile sembolize edilir ve basınç altında depolanan gazlara ve ısındığında patlayabilecek gazlara veya yanıklara veya yaralanmalara neden olabilecek soğutulmuş gazlara atıfta bulunur.
- Korozyon – Bu sembol, korozyona uğramış malzeme ve cilt gösterir. Ciltte ciddi yanıklara ve doku hasarlarına neden olabilen kimyasallara işaret eder.
- Patlayıcılar – Bu, patlayan bir bombayla sembolize edilir ve patlayabilecek kimyasallara veya büyük bir patlamaya neden olabilecek kimyasallara atıfta bulunur.
- Oksitleyiciler – Bu sembol, bir çemberin üzerinde alev işareti ile sembolize edilir ve diğer elementler veya kimyasallarla temas ettiklerinde yangın veya patlamaya neden olabilecek kimyasalları temsil eder.
- Çevreye Zararlı – Bu sembolde, ölmüş bir ağaç ve balık bulunur. Çevreye kalıcı zararlar verebilecek kimyasallara atıfta bulunur.
- Zehirli – Bu sembolde bir kafatası ve çapraz kemikler yer alır ve düşük maruziyette bile sağlığa zarar verebilecek veya hatta ölüme yol açabilecek kimyasalları temsil eder.
