Bir işyerinde mevcut olan veya dışarıdan gelebilecek, çalışan veya işyeri üzerinde olumsuz etkileri olabilecek risklere tehlike denir. İnşaat güvenlik önlemleri, yangın tedbirleri, işyeri tahliye planı vb. tedbirler işyerlerinde ortaya çıkabilecek risklere karşı alınan önlemleri ifade eder. Bu riskleri bulmak, değerlendirmek ve uygulanacak kontrol yöntemlerini kararlaştırıp gerçekleştirme sürecine ise risk analizi denir. İşyeri tehlike sınıfları, yapılan işin doğası, kullanılan ekipman, kullanılan veya ortaya çıkan maddeler, üretim yöntemleri, iş ortamı ve koşulları ile ilgili konular dikkate alınarak belirlenen tehlike sınıflarıdır.
İşyerlerinin hangi tehlike sınıfında olduğu, İş Sağlığı ve İş Güvenliğine İlişkin Tehlike Sınıfları Tebliği’nde NACE kodlarıyla belirtilmiştir. Bu tebliğe göre işyerleri az tehlikeli, tehlikeli ve çok tehlikeli sınıflarına ayrılır.
İşyeri Tehlike Sınıfları Nedir?
İşyeri tehlike sınıfı, belirli bir sektörde faaliyet gösteren bir işletmenin yaptığı işe göre dahil olduğu sınıftır. Esas olarak tehlike sınıfı, bir işletmenin faaliyet alanında insan sağlığına ne derece zararlı çalışmalar gerçekleştirdiğiyle ilgilidir. Bu bağlamda, kazı ve yıkım işlerinin yapıldığı bir inşaat sahası, kimyasal madde üreten bir fabrika, toprak altında veya yüksekte çalışmayı gerektiren işler vb. gibi yüksek riskli durumlar, bu işleri gerçekleştiren işletmenin tehlike sınıfının yüksek olmasına yol açar.
İş sağlığı ve güvenliğine (İSG) ilişkin Tehlike Sınıfları Listesi Tebliği’ne göre tüm işletmeler NACE kodlarına karşılık gelen tehlike sınıflarına göre; “Az Tehlikeli” (büro faaliyetleri, perakendecilik, okullar vb.), “Tehlikeli” (ayakkabı, mobilya, diş hekimliği vb.) ve “Çok Tehlikeli” (yapı sektörü, hastaneler, benzin istasyonları vb.) olmak üzere 3 sınıfa ayrılmıştır.
İşyeri Tehlike Sınıfları Nasıl Belirlenir?
İşyerlerinin, işçi sağlığı ve güvenliği kapsamında az tehlikeli, tehlikeli ve çok tehlikeli olacak şekilde 3 sınıfa ayrıldığından yukarıda bahsettik. İşyeri tehlike sınıflarının belirlenmesinde esas olarak o işyerinde yapılan asıl iş dikkate alınır. Yani, bir işyerinin tehlike sınıfı o işyerinde gerçekleştirilen çalışmaların, insan sağlığı ve işyeri güvenliği açısından barındırdığı risk seviyesine göre belirlenir. Bu tespit yapılırken İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürünün Başkanlığında ilgili tarafların dahil olduğu bir komisyonun görüşleri doğrultusunda ve bakanlıkça çıkarılan tebliğ uyarınca hareket edilir.
Yapılan işlerin hangi tehlike sınıfında yer aldığı, iş sağlığı ve güvenliğine ilişkin işyeri tehlike sınıfları tebliği ile belirlenmiş ve tebliğ ekinde belirtilmiştir.
İşyeri Tehlike Sınıfı Neden Önemlidir?
Bir işletmenin İş Sağlığı ve Güvenliği ile ilgili yükümlülükleri o işletmenin tehlike sınıfına göre belirlenmiştir. Bir iş yerinde çalıştırılacak olan hekim, hemşire ve iş güvenliği uzmanının en az çalışacağı süreyi belirlemek için işyeri tehlike sınıflarından yararlanılır. Yani, iş güvenliği uzmanı, işyeri hekimi ve hemşiresinin aylık çalışma süreleri işyerinin dahil olduğu tehlike sınıfına göre değişiklik gösterir. Bunun yanında, İSG eğitimi ve risk analizi yenileme süreleri, acil durum ekip üyesi sayıları ve idari para cezaları gibi kavramlar da işyeri tehlike sınıfına göre belirlenir.
Mesela bir örnek vermek gerekirse 50’den az çalışanı olan “az tehlikeli” işyerlerinde işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı çalıştırma zorunluluğu 2024 yılına ertelenmiştir.
Özetle, iş sağlığı ve güvenliği faaliyetleri göz önünde bulundurulduğunda işyeri tehlike sınıfını doğru belirlemek oldukça önemlidir.
NACE Kodu Nedir?
Dünya genelinde yürütülen ekonomik faaliyetlerin, uluslararası standartlar temelinde sanayiye göre sınıflandırılmasına ihtiyaç vardır. Dünya çapında bu sınıflandırma ISIC ile yapılır. AB ise bu sınıflandırma ihtiyacını NACE kodu ile karşılar. Avrupa Birliğine uyum çalışmaları kapsamında ülkemizde de NACE kodu kullanılır.
NACE’nin açılımı “Tüm Ekonomik Faaliyetlerin Uluslararası Standart Sanayi Sınıflaması” şeklindedir ve işletmelerin faaliyet alanını belirtir. Altılı faaliyet kodu olarak da adlandırılan NACE kodu, işyeri tehlike sınıfının belirlenmesi ve gerekli iş güvenliği tedbirlerinin alınması bakımından önemlidir. NACE koduna uygun alınan önlemler iş güvenliği ve işçi sağlığı için olduğu kadar işyerinin faaliyetlerini sorunsuz bir şekilde yürütebilmesi için de oldukça önemlidir.
Yeni iş yeri açacak olan kişilerin Ticaret Odası’na kayıt yaptırmadan önce mutlaka NACE kodlarını öğrenmesi gerekir. Bunun yanında çeşitli işlemlerin yürütülebilmesi için de NACE kodu gerekli olabilir.
İşyeri Tehlike Sınıfı Nasıl Öğrenilir?
4857 sayılı İş Kanunu’na göre çalışanı bulunan işyerleri için tehlike sınıfı işyeri SGK sicil numarasına göre belirlenir. NACE Kodu, işyeri SGK sicil numarasının 2. hanesinden (sonraki) başlayarak 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. haneleridir. Yani 4 veya 6 haneli (altılı faaliyet kodu ismi de buradan gelir) bir koddur.
Diyelim ki işyerinizin SGK sicil numarası 275000402001260000602-58 olsun. Soldan 2. rakamdan başlayarak 7. rakama kadar olan rakamları alırsak 6 haneli 750004 sayısını buluruz, bu sayı, işyerinizin tehlike sınıfını belirleyen koddur. İş Sağlığı ve Güvenliğine İlişkin İşyeri Tehlike Sınıfları Tebliği’nde yer alan listede 75.00.04 şeklinde ararsanız, faaliyet alanınızı ve tehlike sınıfını görebilirsiniz.
NACE kodunun, İstanbul Ticaret Odası web sitesinden öğrenmek de mümkündür; www.ito.org.tr sayfasında “Tescil İlan Kuruluş ve Sicil kayıtları” sayfasına girdiğinizde “Sicil Kayıtları” başlığı altında firmanıza ait kayıtlara ulaşabilirsiniz. “Firma Detay” kısmında NACE kodunuzu görebilirsiniz.
Ayrıca, internet vergi dairesi sisteminden alınabilen Barkodlu Vergi Levhanızda ana faaliyet kodları bölümünde yazılan kod da NACE kodunuzdur.
Bunların yanı sıra NACE kodunuzu muhasebecinize sorarak da öğrenmeniz mümkündür.
İşyeri Tehlike Sınıfı Hatalıysa Ne Yapılır?
İşyeri açılışı başvurusunda belirtilen işyeri faaliyetleri, denetim yapan vergi memurunca onaylanır. Faaliyet gösterdiğiniz iş kolunun NACE kodunun Ticaret Sicili Müdürlüğü’nce tescil olduğunuz iş koluna uygun olması gerekir. Eğer iş yeriniz için faaliyet sınıfları ifade edilmemiş ya da hatalı belirtilmişse, SGC sicil numarası içerisinde yer alan NACE kodu bölümü hatalı olacaktır. Bu yüzden, işyeri tehlike sınıfınız da hatalı olur.
Böyle bir sorun yaşamanız halinde İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğüne dilekçe ile itiraz ederek NACE kodu ve tehlike sınıfı değişikliği yaptırabilirsiniz. Bu itirazlar Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından değerlendirilir ve bakanlık tescil kayıtları ve işyerinin tesciline esas alınan asıl iş dikkate alınarak karara bağlanır. Bu işlemi yapmazsanız birtakım cezai müeyyideler ile karşılaşabilirsiniz.
